ورق قلع اندود چیست؟
ورق قلع اندود یا تین پلیت ورق فولادی است که با روش رسوب الکترولیتی، دو طرف آن لایهای از عنصر قلع پوشانده شده است. این نوع ورق ظاهری زیبا، مقاومت بالا در برابر خوردگی و همچنین قابلیت لحیم کاری بالایی دارد. ورق قلع اندود در دسته ورقهای سرد قرار میگیرد و در طیف گستردهای از ضخامت، پوشش سطح و کیفیت تولید و عرضه میشود. ورق قلع اندود الکترولیتی محصولی است که با رسوب دادن الکترولیتی قلع روی ورق فولادی سرد نوردیده در یک خط قلع اندود الکترولیتی پیوسته به منظور تولید کلاف یا ورقه‌های قلع اندود به دست میآید.
ظاهر سطح ورق قلع اندود بر اساس موارد زیر تعیین میشود:
- سطح ورق سیاه (که وارد مرحله نورد سرد و سپس قلع اندود شدن می گردد)
- وزن پوشش اعمال شده روی ورق
- ذوب سطحی شدن یا ذوب سطحی نشدن لایه قلع
با توجه به سه پارامتر بالا، در نهایت ورق قلع اندود میتواند با ۵ نوع شکل ظاهری یا اصطلاحا با ۵ پرداخت متفاوت به صورت زیر تولید و عرضه شود:
- ورق قلع اندود براق
- ورق قلع اندود سنگی ظریف
- ورق قلع اندود سنگی
- ورق قلع اندود نقره ای
- ورق قلع اندود مات
ورق قلع اندود چیست؟
ورق قلع اندود یا تین پلیت ورق فولادی است که با روش رسوب الکترولیتی، دو طرف آن لایه‌های از عنصر قلع پوشانده شده است. این نوع ورق ظاهری زیبا، مقاومت بالا در برابر خوردگی و همچنین قابلیت لحیم کاری بالایی دارد. ورق قلع اندود در دسته ورقهای سرد قرار میگیرد و در طیف گستردهای از ضخامت، پوشش سطح و کیفیت تولید و عرضه میشود. ورق قلع اندود الکترولیتی محصولی است که با رسوب دادن الکترولیتی قلع روی ورق فولادی سرد نوردیده در یک خط قلع اندود الکترولیتی پیوسته به منظور تولید کلاف یا ورقه‌های قلع اندود به دست میآید. شکل زیر لایه‌های یک فولاد قلع اندود را نشان میدهد:
ظاهر سطح ورق قلع اندود بر اساس موارد زیر تعیین میشود:
- سطح ورق سیاه (که وارد مرحله نورد سرد و سپس قلع اندود شدن می گردد)
- وزن پوشش اعمال شده روی ورق
- ذوب سطحی شدن یا ذوب سطحی نشدن لایه قلع
با توجه به سه پارامتر بالا، در نهایت ورق قلع اندود میتواند با ۵ نوع شکل ظاهری یا اصطلاحا با ۵ پرداخت متفاوت به صورت زیر تولید و عرضه شود:
- ورق قلع اندود براق
- ورق قلع اندود سنگی ظریف
- ورق قلع اندود سنگی
- ورق قلع اندود نقره ای
- ورق قلع اندود مات
پوشش ورق قلع اندود
منظور از پوشش ورق قلع اندود، پوشش کل روی دو طرف ورق بر حسب گرم بر متر مربع (gr/m2) می باشد. جرم پوشش معین شده باید با ضخامت فلز پایه، الزامات شکل پذیری و همچنین با عمر مفید مورد انتظار برای مصرف مورد نظر سازگار باشد. پوشش قلع با توجه به ویژگیهای منحصر بفردی که دارد خواص مختلفی به ورقهای فلزی میدهد تا جایی که با این پوشش دهی بسیاری از معایب و مشکلات ورقهای فلزی از بین می‌رود. بعنوان مثال استفاده از پوشش قلع باعث به تعویق انداختن فرسایش و در نتیجه پیدا کردن حالتی ضد زنگ در آن میگردد. جالب است بدانید برای ساخت یک ورق نمیتوان از فلز قلع استفاده کرد. به همین دلیل ورق ساخته شده از فولاد را قلع اندود میکنند تا بتوان از خواص فلز قلع در ورق بهره برد.
جرم پوشش قلع در ورق قلع اندود چگونه مشخص میشود؟
همانطور که گفتیم جرم پوشش قلع، روی هر دو طرف ورقه، بر حسب گرم بر متر مربع (gr/m2) بیان میشود. جرم پوشش باید با الزمات مندرج در استاندارد ملی ایران مطابقت داشته باشد. کمترین مقدار مجاز پوشش مشخص شده در استاندارد باید gr/m2روی هر طرف ورق باشد، ولی هیچ حد بالایی مشخص نمیگردد. بطور کلی پرکاربردترین مقادیر برای وزن پوشش قلع شامل ۱۱.۲، ۸.۴، ۵.۶، ۴، ۲.۸، ۲، ۱.۴و ۱ میباشد. در جدول زیر میتوانید جرم پوشش ورق قلع اندود (کل دو طرف) طبق استاندارد ملی ایران را مشاهده کنید. برای استفاده از جدول زیر ابتدا باید با شیوه نشان‌گذاری پوشش ورق قلع اندود در استاندارد ملی آشنا شوید که در ادامه معرفی میکنیم. نشانه گذاری انجام شده نشان دهنده پوشش، جرم پوشش، حالت پوشش و کیفیت بوده و به صورت زیر می باشد:
- SN: به معنی قلع اندود شده
- BR: براق کورهای، ذوب سطحی شده
- MA: مات، غیر کورهای، بدون ذوب سطحی
- اعداد ۰۱، ۰۲، ۰۳ و ۰۴: نشان دهنده کیفیت های معمولی، کششی، کشش عمیق و کشش عمیق آرام شده با آلومینیوم می باشد. به عنوان مثال نشان SN056BR03 به صورت زیر معنی می شود:
SN: قلع اندود
۰۵۶: با پوشش اسمی ۵.۶ گرم بر متر مربع (رجوع به جدول ۲)
BR: دارای سطح براق (قلع ذوب سطحی شده)
۰۳: کیفیت کشش عمیق
انواع ورق قلع اندود
ورقهای فلزی معمولا بسته به نوع آلیاژی مورد استفاده برای ساخت آن ها و براساس معیارهای دیگر تقسیمبندی می شوند. مهم ترین و معروف ترین نوع تقسیم بندی ورق قلع اندود، مربوط به میزان نرمی و سختی آن است. ورق های قلع اندود یک بار سرد نوردیده بر اساس درجه تمپر و مقادیر سختی به دست آمده طبقه بندی می شوند و طبقه بندی ورق های دوبار سرد نوردیده بر اساس مقادیر تنش انجام می گیرد.
تقسیم بندی ورق قلع اندود از نظر سختی شامل موارد زیر است:
- ورق قلع اندود با تمپر ۲: با درجه سختی نرم
- ورق قلع اندود با تمپر ۳: با درجه سختی معمولی
- ورق قلع اندود با تمپر ۴: با درجه سختی سخت
ابعاد ورق قلع اندود
ورق قلع اندود الکترولیتی معمولا در ضخامت و عرض مشخص به صورت زیر تولید می شود.
- ضخامت ورق قلع اندود: از ۰.۵۰ میلی متر تا ۰.۸۵ میلی متر
- عرض ورق قلع اندود: ۶۰۰ تا ۱۰۵۰ میلی متر به شکل کلاف (رول) و ورقه (شیت).
معرفی استانداردهای تولید ورق قلع
این دسته از محصولات با تبعیت از استانداردهای ملی و بین المللی تولید می شود. از جمله استانداردهای تدوین شده برای تولید ورق قلعی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- استاندارد ملی ایران INSO 15997
- استاندارد ملی ایران INSO 21099
- استاندارد بین المللی ASTM 623
- استاندارد بین المللی ASTM 657
- استاندارد بین المللی JIS G 3303
- استاندارد بین المللی EN 10203/91
- استاندارد بین المللی ISO 5950:2012
- استاندارد بین المللی ISO 11949- 2016
ویژگی ها و خصوصیات ورق قلع اندود
با توجه به فلز پایه مورد استفاده در ساخت ورق و پوشش دهی آن می توان اذعان داشت که این ورق مقاومت بسیار زیادی دارد. خصوصیات دیگر ورق های قلع اندود شامل موارد زیر است:
- عدم فرسایش زود هنگام
- قابلیت ضد زنگ
- انعطاف پذیری
- مقاومت بالا
- ضخامت یکنواخت سطح ورق
- ظاهر زیبا
- کاربرد وسیع
- مقاومت در برابر خوردگی
- متغییر بودن جرم پوشش
- قابلیت لحیم کاری
علاوه بر ویژگی های فنی و ظاهری ذکر شده در بالا، ورق قلع دارای ۵ مشخصه برجسته دیگری نیز می باشد که شامل موارد زیر است:
- قابلیت لحیم کاری بالا: ورق قلع اندود قابلیت لحیم کاری عالیی دارد و به همین دلیل معمولا از این شیوه برای اتصال ورق ها استفاده می شود، اما در صورت نیاز به جوشکاری، اگر شرایط مناسب جوش انتخاب شود، این ورق برای جوشکاری نیز مناسب است.
- بازه مکانیکی گسترده: این ورق در مقایسه با سایر ورق های فولادی، بر اساس مشخصات مکانیکی بازه تولید گسترده ای دارد. به عنوان مثال، ورق قلع اندود از نظر پرداخت در ۵ظاهر متفاوت و از نظر طبع در ۳ نوع مختلف تولید و قابل عرضه می باشد.
- کاهش آلودگی محیطی: در صورت قرارگیری ورق قلع اندود در طبیعت، با کنش و واکنش هایی مثل اکسیداسیون به چرخه طبیعت بر می گردد. به همین جهت طبق بیان متخصصان این ورق در مقایسه با سایر ورقهای فولادی، آلودگی کمتری داشته و انتخاب مناسبی برای سلامت اکوسیستم کره زمین است.
- بازیافت آسان: این ویژگی تقریبا برای سایر ورق های فولادی صدق می کند. آهن به علت قابلیت جذب مغناطیسی خوبی که دارد، از زباله های گسترده به راحتی جدا شده و به چرخه بازیافت بر می گردد. معمولا تا ۸۰ درصد از زباله تولید شده از مقاطع فلزی با استفاده از این روش بازیافت می شوند.
- روغن اندود بودن: ورق قلع اندود الکترولیتی همیشه دارای یک لایه روغن روی هر دو سطح ورق است. وجود روغن، سایش سطح ورق را به حداقل می رساند. لازم است به این نکته توجه نمایید که این روغن به راحتی با مواد چربی زدا پاک می گردد و مناسب روانکاری در کشش یا شکل دهی نیست.
خواص مکانیکی ورق قلع اندود
خواص مکانیکی ورق قلع اندود باید طبق جدول زیر باشد. انبار کردن طولانی مدت ورق قلع اندود می تواند باعث تغییراتی در خواص مکانیکی ورق (افزایش سختی و ازدیاد طول نسبی) شود. در نتیجه قابلیت کشش پذیری ورق کاهش می یابد. به همین دلیل در صورت نیاز به نگهداری طولانی مدت ورق قلع اندود، برای به حداقل رساندن این اثر، بهتر است ورق کیفیت ۰۴ را تهیه نمایید.
